Bir yayın ya da makale vb okurken, incelerken dört şeye dikkat ediyorum. Bunlardan birincisi bilimsel bir temelinin olması yani bol kaynak gösterebilen bir çalışma olursa ve mesleki olarak da konuyla ilgili bir yazarın kaleminden çıkarsa bu bana güven veriyor. İkincisi karışık olmaması, madde madde ilerlemesi, pratik olması ve çözüme yönelik bilgiler içermesi. Yani okur makaleyi okuyup bitirince kendinde neler değiştirmesi gerekir ya da bir sorun için nasıl önlem alması lazım bunu somut bir şekilde anlamış olması gerekiyor. Üçüncüsü ise dili. Dili anlaşılır olmalı, aynı şeyi tekrar edip durmamalı, hatta mümkünse iyi bir özet olmalı ve kesinlikle karamsar olmamalı. Dördüncüsü ve aslında en belirleyicisi ise sevdiklerime ya da kendime katkı sağlayacak bir yönünün olması. Bloğumda da elimden geldiğince bu tür içeriklere yer vermeyi tercih ediyorum.
Bu iz sürmenin sonucu olarak bugünkü gönderimin konusu da başlıktan da anlaşılacağı üzere Multiple Skleroz namı diğer MS. Bloğumda gerek direkt olarak gerekse indirekt olarak bu konuya oldukça sık yer verdim. Arama kutucuğunda arayarak diğer gönderileri de inceleyebilirsiniz. Bu gönderi oldukça uzun ve aslında 3 bölümden oluşacak. Yani umarım. Diğer bölümleri de çevirmeye çalışacağım.
📍 3 Bölümden Oluşan MS Konusundaki bu serinin bölümleri şu şekilde:
Bölüm 1:Multipl Skleroz Hakkında Her şey-Sebepler, Belirtiler, Teşhis ve Risk Faktörleri
Bölüm 2:Multipl Skleroz için Diyetler, Beslenme ve Alternatif Tedaviler
Bölüm 3:Multipl Skleroz Genler, Epidemiyoloji ve Önleme
Yazar hakkında kısa bilgilendirme: Bu makaleyi derleyen Nattha Wannissorn, PhD, olup özgeçmişi kısaca şöyledir: Pennsylvania Üniversitesi Moleküler ve Hesaplamalı Biyoloji Bölümünde lisans eğitimini ve Toronto Üniversitesi Moleküler Genetik bölümünde doktora derecesini almıştır. 15 yıl boyunca biyomedikal araştırma ve sağlık bilimlerinde çalışmanın yanı sıra Nattha ayrıca sertifikalı bir kişisel antrenör olup tescilli bir bütünsel beslenme uzmanıdır, hassas beslenme seviyesi 1 sertifikasına ( precision nutrition level 1 certification) sahiptir ve sertifikalı bir fonksiyonel diagnostic beslenme uygulayıcısıdır. Güçlü bir bilim geçmişine sahip bütünsel bir uygulayıcı olan Nattha, sağlık konularında ve kendi kendini deneyimlemede bilimsel yazarlığın savunucusudur.
🌟 1. Bölümün İçindekiler 🌟
Multipl Skleroz Nedir?
MS Teşhisi ve Belirtileri
Multipl Sklerozun İlerlemesi (Progresyonu)
MS'in Erken Uyarı İşaretleri
MS’in Nedeni ve Mekanizması
⇢ Miyelin Reaktif T Hücreleri Nasıl Aktive Edilir?
⇢ Dengesiz Bağışıklık Sistemi (Th1, Th2 ve Th17)
⇢ Bağırsak Geçirgenliği veya Sızdıran Bağırsak
⇢ Gastrointestinal Mikrobiyota
⇢ Sızdıran Kan Bariyeri
⇢ Oksidatif stres
MS Oluşumunun Risk Faktörleri ve MS i Kötüleştirici Potansiyel Nedenler
1) Cinsiyet ve Cinsiyet Hormonları
2) Viral Enfeksiyonlar MS’e Neden Olabilir veya Hızlandırabilir
3) D Vitamini Eksikliği ve Güneşe Maruz Kalmadaki Yetersizlikler
4) Stres MS'i Hızlandırabilir veya Kötüleştirebilir
5) MS Riskini Artırabilecek Beslenme Faktörleri
⇢ Doymuş Yağlar ve Çoklu Doymamış Yağlar ve Multipl Skleroz
⇢Diyetteki Antioksidanlar
⇢Obezite, MS Riskini Artırabilir
⇢Süt Ürünleri Tüketimi MS Risklerini Artırabilir
MS’in Toksisiteye Bağlı Risk Faktörleri
6) Sigara İçmek
7) Aşı Adjuvanları
8) Zehirli Kimyasallara Maruz Kalma
Makalenin kaynağı için TIK
🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍
Multiple Skleroz (MS) 'un Belirtileri, Sebepleri, Teşhis ve Risk Faktörleri
Multipl skleroz (MS) beyindeki en sık görülen otoimmün hastalıklardan biridir. Önceden tedavi edilemez olarak düşünülmüş [1]. Bununla birlikte, MS’in iyileşebileceği veya semptomlarının hafifletilebileceği fikri yakın zamanda yaygınlaşmıştır.
Bu yazıda nedenleri, mekanizmaları ve hem konvansiyonel hem de alternatif tedavileri de içerecek şekilde MS hakkında yayınlanan neredeyse her şeyi özetledik.
Multipl Skleroz Nedir?
Multipl skleroz (MS), beyin ve omurilikteki sinir hasarının (nöronların demiyelinizasyonunun) vücutla iletişimini bozduğu kronik bir otoimmün zayıflatıcı hastalıktır.
MS, genç yetişkinlerde bedensel engelliliğin önde gelen bir nedenidir ve beyindeki en yaygın inflamatuvar bozukluktur [2].
MS, Montel Williams, Richard Pryor ve Jamie-Lynn Sigler gibi ünlüleri etkileyerek yıllar içinde ün kazandı . MS’in nedenlerini, teşhis ve tedavisini keşfetmek için yazıyı okumaya devam edin.
MS Teşhisi ve Belirtileri
Demiyelinizasyon ve nöronal aksonların hasarlanması, multipl skleroz ile ilişkili olarak gözle görülür olumsuz sağlık etkileri ve semptomlarına neden olabilir. Klinik tanı, tıbbi görüntüleme (MRI) ve laboratuvar testleri (BOS testi) [3] ile konulabilir.
MS semptomları hastadan hastaya büyük farklılıklar gösterirken, bunlar genellikle şunları içerir [ 4 ]:
- Ağrılı göz hareketleri ve bulanık görme (optik sinir hasarı) [ 3 , 5]
- Titremeler ve koordinasyon / denge kaybı ( serebellum hasarı) [ 3 , 5]
- Hareket (mobilite) problemlerine yol açan kol ve bacak güçsüzlüğü, spazmlar ve uyuşma (omuriliğe zarar verir) [ 3 , 5]
- Bulanık veya çift görme (beyinsapına hasar) [ 3 , 5]
- Kabızlık, idrar tutamama, mesane problemleri veya erektil disfonksiyon (üst sinir motor nöron kontrolü kaybı) [ 3 , 5, 6]
- Konuşma bozukluğu ve yutma sorunu ; ancak, MS hastalarının sadece küçük bir yüzdesi bu belirtilerden etkilenir (beyin sapında motor konuşma süreçlerinde bozulma) [7 , 8]
- Bellek ve bilişsel problemler [5, 9, 10]
- Depresyon ile potansiyel olarak birlikte olabilen yorgunluk [5, 11]
- Depresyon: MS, depresyon ile kuvvetli korelasyon gösterir – MS hastalarının % 41,8’inde klinik olarak depresif belirtiler görülmüştür [12, 5]
MS hastalarının kendilerine özgü farklı semptomlar gösterdiği göz önüne alındığında, tedavi hastaya göre uyarlanmalı ve her bir semptom ayrı ayrı hafifletilmelidir. Yorgunluk ve kas zayıflığı ile karşı karşıya kalan hastalar günlük aktiviteler yapabilmek için fizik tedavi alabilirler [13].
Yalnızca bu semptomlara dayanarak, non-invazif bir şekilde MS teşhisi konması zordur. Çünkü hastalığın bir çok semptomu , akut yayılmış ensefalomyelit ve nöromyelit optika gibi diğer nörolojik bozukluklarla benzerdir. Sonuç olarak, tıbbi görüntüleme / laboratuvar testleri ile birlikte klinik semptomlar tanı için yeterlidir (McDonald diagnostik kriterleri) [14, 15].
Multipl Sklerozun İlerlemesi (Progresyonu)
MS vakalarının ~% 85'i ikincil ilerlemeye gelişmeden önce nüksetme-kaybolma şeklinde başlar. MS ilk kez geliştiğinde, tipik olarak daha genç hastalarda (genç - 30 yaşlarında), tipik olarak nükseten-kaybolan MS şeklinde ortaya çıkar - hastalık alevlenir ve sonra kaybolur. 1-2 yıl sonra, semptomlar remisyona girmediğinde ve gittikçe daha kötüleştiğinde sekonder progresif MS'e ilerleyebilir [16].
MS vakalarının kalan% 15'i progresif olarak başlayan primer progresif MS'dir. Bazı durumlarda, hastalık başlangıçta ilerleyici olabilir ve daha sonra remisyona girebilir [17].
MS'in Erken Uyarı İşaretleri
Nöronların aksonlarının zarar görmesi erken bir olaydır ve zamanla devam eder. Bununla birlikte, şaşırtıcı bir şekilde, hasarın şiddeti ve derecesi zamanla azalmaktadır [18, 19].
Nöronal aksonlarına verilen hasara bağlı olarak, MS’in erken evresindeki belirti ve semptomlar, sonraki aşamaların belirtilerine ve semptomlarına çok benzer:
✔Gözlerde görme kaybı veya ağrı (optik nörit) [20]
✔Bulanık görme (beyin sapı sendromları) [20]
✔Uzuvlarda uyuşma veya karıncalanma (beyin sapı ve omurilik sendromları) [20]
✔Hareketlilik problemleri (uzun bölgelerin fonksiyon bozukluğu) [4]
MS’in Nedeni ve Mekanizması
MS’in işareti şunların oluşumudur [21] :
✔Sinir sistemi lezyonları
✔Sklerotik plaklar
✔iltihap
✔Beyindeki nöronların demiyelinizasyonu
✔Sklerotik plaklar
✔iltihap
✔Beyindeki nöronların demiyelinizasyonu
Miyelin kılıfı, nöronların aksonlarını çevreleyen beyaz, yağlı ve elektriksel olarak yalıtkan bir maddedir. Elektriksel uyarıların daha hızlı iletilmesini sağlar.
Miyelin bazik proteini ve proteolipid proteini gibi miyelin üzerindeki proteinler, tipik olarak sağlıklı insanların kanında mevcut olan ancak aktive edilmeyen miyelin reaktif T hücreleri tarafından saldırıya uğrayabilir [22, 23].
Aktive olduklarında ve sızdıran bir kan-beyin bariyeri olduğunda, T hücreleri kan-beyin bariyerini geçebilir ve beyindeki miyelin kılıflarına saldırabilir [24].
Şekil: MS li beyine karşı sağlıklı bir beyinin MRG taraması:
MS beyinlerinin ventriküllerinde (beynin ortasındaki boşluk) sağlıklı bir beyne kıyasla daha geniş bir boşluk vardır [25].
Miyelin Reaktif T Hücreleri Nasıl Aktive Edilir?
Miyelin temel proteini ve proteolipid proteini içeren miyelin proteinleri, gıdalardaki birçok virüs, bakteri ve protein ile bazı amino asit benzerliklerine sahiptir.
Bağışıklık sistemi aşağıdaki patojenler veya yiyeceklerle aktive edildiğinde MS'i tetikleyebilir. Bununla birlikte, genel inflamasyon seviyeleri, kan-beyin bariyeri geçirgenliği ve dengesiz bağışıklık sistemi gibi diğer faktörler de oyundadır.
Patojenler [24]:
✔Epstein Barr Virüsü
✔Herpes Virüsü
✔Papilloma Virüsü
✔Pseudomonas dahil çeşitli bakteriler
Bağırsak bakterileri Bacteroides thetaiotaomicron ve Bacillus fragilis tipik olarak hastalıklara neden olmaz, ancak bunlar miyelin proteinlerine benzer proteinlere sahiptir. Bu bağırsak bakterileri potansiyel olarak multipl sklerozu tetikleyebilir [27].
Süt veya süt ürünleri, miyelin kılıflarındaki proteinlerle benzerlik gösteren protein butyrophilin içerir [28].
Dengesiz Bağışıklık Sistemi (Th1, Th2 ve Th17)
MS hastalarının beyaz kan hücreleri, her üç Th sisteminde anormal iltihaplanma tepkilerine sahiptir (Bunlar Helper T hücreleri veya CD4+ T hücreleri olarak da adlandırılır); bunlar arasında [ 29 ]:
➽ Artan Th2 sitokinler (IL-4 ve IL-5)
➽ IL-17 de dahil olmak üzere Th17 sitokinlerinin artışı
➽ Artmış TNF-alfa
➽ Azalan anti-inflamatuvar sitokinler ( IL-10)
➽ Azalan Regülatör T hücreleri (inflamatuar Th1, Th2 ve Th17’yi otoimmün veya alerjik cevaplardan koruyan hücre) [ 30 ]
Buna ilave olarak, IL-17 ve IL-5 düzeyleri, MR görüntülerinde aktif plak sayılarıyla koreledir. [ 29 ].
CD4+ T hücreleri, bağışıklık tepkilerini bastırmaya veya düzenlemeye yardımcı olan ve akut MS lezyonlarında bulunan sitokinleri serbest bırakan T yardımcı hücrelerdir.[ 31 ].
Bu aktive edilmiş miyelin reaktif hücreleri, MS hastalarının hem kanında hem de beyin omurilik sıvısında bulunur. [32].
Bağırsak Geçirgenliği veya Sızdıran Bağırsak
Sızdıran bağırsak otoimmün hastalıklarda majör bir zayıf düşürücü faktördür [33].
Küçük bir pilot çalışmada,relaps gösteren MS'li hasta, sağlıklı kontrollere (%25) kıyasla daha fazla bağırsak geçirgenliğine (% 73) sahipti [34].
Öte yandan, (merkezi) sinir sisteminin iltihabı da bağırsak geçirgenliğini artırabilir ve ince bağırsak mukozasının yapısını etkileyebilir [35].
Gastrointestinal Mikrobiyota
Bağırsaktaki mikrobiyal dengesizlik ve uyumsuzluk (bağırsak dysbiosis) otoimmün hastalıkların gelişiminde önemli bir rol oynar [36].
Bağırsak mukozasının ve mikrobiotasının değişmiş fizyolojisi, bağırsak geçirgenliğini etkileyerek MS'i tetikleyebilecek farklı makromoleküllerin (yiyeceklerden), toksinlerin ve bakterilerin geçişine izin verebilir [34].
Bağırsak bakterileri kan-beyin bariyeri bütünlüğünü de etkileyebilir [37].
Bağırsak mikrobiyotası bağışıklık sisteminin eğitilmesinde önemli bir rol oynar. T hücreleri (düzenleyici ve yardımcı), bağırsaktaki hücrelerin ve kimyasalların bileşimi hakkında daha bilgili hale gelir [38].
Öte yandan, hastalık da dysbiosis'e neden olabilir [39].
MS hastalarında az sayıda bağırsak bakteri türü ve bazı bakteri ailelerinin sağlıklı insanlara göre dengesizliği vardır [40, 41, 39].
Bununla birlikte, bağırsak mikrobiyomu otoimmünitede bir rol oynamasına rağmen, T hücreleri tarafından potansiyel olarak bir otoimmün reaksiyonu indükleyebilecek spesifik mikropları tanımlamak için daha ileri çalışmalara ihtiyaç vardır [38].
Şekil: Bağırsak / hastalık ekseninin MS bağlamında iki yönlü doğası. (Kaynak)
Kısaltmalar: MS, multipl skleroz; IMS, immünomodülatörler
Bugüne kadar, MS hastalarından ve sağlıklı bireylerden elde edilen numuneler kullanılarak yapılan çalışmalar, spesifik bağırsak mikroplarının nispi bolluğunun önemli ölçüde değiştiğini göstermektedir. Mikrobiyotadaki değişiklikler bağışıklık, endokrin ve nöronal fonksiyonları etkileyebilir (a). Bununla birlikte, bağırsak bozulmasının, hastalığın ortaya çıkmasından önce olup olmadığı veya immünolojik işlev bozukluğu ortaya çıktıktan hemen sonra değişikliklerin meydana gelip gelmediği bilinmemektedir. Bağışıklık sistemini hedef alan ve anahtar bağışıklık hücrelerinin işlevini modüle eden tedaviler (b), onların bağırsak mikrobiyotası ile etkileşimlerini etkileyebilir(c). Hastalıkla ilişkili immünolojik tepkiler ayrıca, örneğin, bağırsak bariyer geçirgenliğindeki değişiklikler ile bağırsak ekosistemini de etkileyebilir(d) . Bu ayrıca bağışıklık hücrelerinin fonksiyonu üzerinde eşlik eden etkilere neden olabilir. Ek olarak, deneysel veriler, mikrobiyotanın endokrin ve nöronal sistemler üzerinde doğrudan bir etkisi olduğunu göstermektedir. Öte yandan, ruh hali, stres, depresyon ve MS'te meydana gelen diğer davranışsal faktörlerdeki değişiklikler sonuçta mikrobiyota bileşimini etkileyebilir (e).
Sızdıran Kan-Beyin Bariyeri
Kan-beyin bariyerinin işlevi, yabancı ve gereksiz materyallerin beyne ulaşmasını engelleyerek, örneğin hatalı T hücreleri gibi, beyni korumaktır [42].
Otoimmünite ve inflamasyon, bu bariyere zarar verebilir ve kan-beyin bariyerinin sızmasına neden olabilir [43].
Normal koşullarda, hatalı hücreler dış vücut sinyalleri tarafından indüklenen hücre ölümüne (apoptoz) maruz kalır. MS'teki haydut T hücreleri bu sinyallere cevap vermez, bu nedenle beyin ve omurilikte birikerek plak oluşturur ve iltihaplara neden olurlar [21].
MS'te, iltihaplanmaya, miyelin kılıfını tahrip eden miyelin reaktif T hücreleri neden olur. Demiyelinizasyon, aksonlarda geri dönüşümsüz hasarlara ve MS ilerlemesine yol açabilir [44].
Dahası, yakın zamanda yapılan çalışmalar , MS hastalarındaki B hücrelerinin immün yanıtları nöronlara (nöral antijenlere) karşı yönlendirebildiğini göstermiştir [45].
Oksidatif Stres
Şekil: Nöronların demiyelinize aksonlarının diyagramı. (Kaynak)
Oksidatif stres ve mitokondriyal yaralanma plak oluşumuna ve lezyonlara neden olabilir [46].
Oksidatif stres, MS'in ilerlemesinde önemli bir rol oynar. Reaktif Oksijen Türleri (ROS=Reactive oxygen species) beyindeki demiyelinizasyon ve aksonal hasara katkıda bulunur (aracılar gibi davranırlar) [47].
Beyindeki antioksidanların düşük konsantrasyonundan dolayı, reaktif oksijen türleri (ROS) beyindeki ve tüm sinir sistemindeki hücrelere oksidatif hasar vermede etkilidir [48].
Oksidatif stres iltihaplanmaya neden olurken iltihap da oksidatif strese neden olur. Kendiliğinden devam eden bu süreç boyunca, bu iki yan etki MS'in ilerlemesine yol açar [49].
MS Oluşumunun Risk Faktörleri ve MS i Kötüleştirici Potansiyel Nedenler
Şekil: Çevresel ve Genetik Faktörler Birlikte Otoimmuniteye Katkı Sağlar (Kaynak)
MS'in nedenleri hala tam olarak anlaşılmamıştır. Gelişimini ve başlangıcını etkileyen birçok değişkenin ve birbiriyle bağlantılı faktörün bulunduğu karmaşık bir hastalıktır. Hem çevresel hem de genetik faktörler birlikte MS'e neden olur [50].
1) Cinsiyet ve Cinsiyet Hormonları
Kadınlarda, MS başlangıcı genellikle daha erkendir. Bununla birlikte, erkekler daha hızlı ilerleme eğilimi gösterirler ve daha ağır bir hastalık seyrine sahiptirler [52].
Bu farklılık potansiyel olarak cinsiyet hormonlarındaki ve kadınlarla erkekler arasındaki bağışıklık ortamlarındaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır [52].
Hormonlar ve MS
Bağışıklık hücrelerinin hormonlar için reseptörleri vardır ve bu hormonlar bağışıklık fonksiyonunu etkiler.
Östrojen, otoimmüniteyi düşük seviyelerde arttırabilir. Bununla birlikte, daha yüksek konsantrasyonlarda, tam tersi bir etkisi vardır - enflamasyon oluşturan Th1'den Th2'ye geçerek MS'e karşı korur [52].
Bu, MS ve diğer bazı Th1 baskın otoimmün hastalıklarının gebelikte neden iyileştiğini açıklayabilir, çünkü gebelik sırasında östrojen seviyesi artmaktadır [53].
Öte yandan, kadınlarda da daha yüksek olan prolaktin ve büyüme hormonları otoimmüniteyi arttırmaktadır [52].
2) Viral Enfeksiyonlar MS'e Neden Olabilir veya Hızlandırabilir
MS’in bulaşıcı nedenleri için iki genel hipotez vardır; bunların her ikisinde de nadir bir patojen ile ilgili olmasından ziyade yaygın bir mikrop ile ilgili olduğu bulunmaktadır [54].
Hijyen hipotezine göre, virüsler geç çocuklukta veya yetişkinlikte edinilirse MS gelişme riskini artırabilir. Bununla birlikte, daha önce virüsün alınması bireyde koruyucu bağışıklık üretecektir [54].
MS ile ilişkili yaygın bir virüs, mononükleozise neden olan Epstein-Barr virüsüdür. Benzer gizli virüsler, MS'in nedensel ajanları da olabilir [55, 56].
Olumlu bir korelasyon bulmasına rağmen, gözlemsel çalışmalar MS için nedensel faktör olarak tek bir enfeksiyöz patojen tanımlamamıştır [57].
Bir çalışma, EBV'nin MS'in birçok temel özelliğini açıklayabilen tek bulaşıcı ajan olarak öne çıktığını göstermektedir. Ancak, enfeksiyonun kendisi göçmenler arasında MS yaygınlık alanı yüksek olandan düşük olana riskteki düşüşü açıklayamaz .Bu düşüş, düşük riskli bölgelerdeki EBV suşlarının MS'e neden olma eğiliminin daha düşük olduğunu veya diğer bulaşıcı veya bulaşıcı olmayan faktörlerin EBV'ye yanıtı değiştirdiğini veya MS riskine katkıda bulunduğunu gösterir. Bu hipotez, yaygın patojenin başlangıçta inaktif (asemptomatik) olduğu, primer enfeksiyondan yıllar sonra MS semptomlarına neden olana kadar etkisiz olduğu fikrine dayanmaktadır [54].
3) D Vitamini Eksikliği ve Güneşe Maruz Kalmadaki Yetersizlikler
Şekil: MS’in D vitamini Alımına Bağlı Olarak Bağıl Riski (Kaynak)
Bu hipotez, D vitamini eksikliği için çevresel risk faktörü tarafından desteklenmektedir. Güneş ışığına maruz kalmanın artması veya D vitamini alımı, MS risklerinin azalması ile ilişkilidir. Bu korelasyon, MS sıklıklarının güneş ışığının daha düşük yoğunlukta olduğu yüksek enlemlerde daha yaygın olduğunu gösteren epidemiyolojik kanıtlarla desteklenmiştir [56, 58].
4) Stres MS'i Hızlandırabilir veya Kötüleştirebilir
Stres ve MS için en belirgin faktörler arasında şunlar vardır [59]:
✔Stresör süresi: Uzun süreli stres etkenleri MS relapslarına (nüksetmesine) katkıda bulunmuştur [60]
✔Stresörün ciddiyeti: Orta ile güçlü şiddetli stres faktörleri, MS relapsları ile daha ciddi bir şekilde ilişkilidir [60]
✔Stresörün sıklığı: Stres birikimi, MS'in tekrarlama riskini arttırır [59]
✔Kardiyovasküler reaktivite ve kalp atım hızı: Stresörlere yüksek kalp atım hızı ve kardiyovasküler cevaplar nüks riskini artıracaktır [60]
✔Sosyal destek: Daha güçlü bir sosyal destek ve ilişki ağı, MS ile ilişkili nüksleri azaltabilir [61]
5) MS Riskini Artırabilecek Beslenme Faktörleri
Beslenmeye yönelik çalışmalar ve MS risklerine dair sonuçlar, çoğu gözlemsel olduğu için dikkatle yorumlanmalıdır. Bu tür çalışmalar kafa karıştırıcı faktörlere veya önyargıya eğilimlidir ve tipik olarak ek kanıt olmadan nedensellik anlamına gelmez. Gözlemsel çalışmalar dışında, vaka kontrollü çalışma da vardır [62].
⇝ Doymuş Yağlar ve Çoklu Doymamış Yağlar
Uzun bir süre boyunca katılımcıları diyet yağının ve MS geliştirme riskleri üzerine etkilerini gözlemleyen bir çalışma vardır. Bu çalışmada, ne hayvan ne de doymuş yağ MS için artmış bir risk ile ilişkilendirilmiştir [63, 62].
Yüksek miktarda omega-3 yağ asidi (alfa-linolenik, ancak EPA veya DHA değil) alımı, MS riskini azaltabilir [64].
⇝ Diyetteki Antioksidanlar
Düşük C vitamini ve meyve suyu alımı, vitamin E, beta caroten, meyve ve sebze alınmaması MS riskini arttırdı [65]. Bununla birlikte, diğer çalışmalar C, E vitaminleri veya meyve ve sebze alımı ile MS riskleri arasında anlamlı bir ilişki bulamamıştır [66, 67, 68]. Bununla birlikte, bu besinlerin ve antioksidan alımların yararları göz ardı edilemez [62].
Düşük bitkisel kaynaklı gıda tüketimi ve yüksek hayvansal ürün tüketimi, MS riskini arttırmaktadır [69].
⇝ Obezite MS Riskini Artırabilir
Daha yüksek vücut kitle indeksi, MS gelişim riskinin artmasıyla ilişkilidir. Ayrıca uzun boylu kadınların MS’i daha kısa olanlardan daha fazla geliştirdiği görülmektedir [65].
⇝ Süt Ürünleri Tüketimi MS Risklerini Artırabilir
Peynirden ziyade süt tüketimi, MS riskini arttırıyor gibi görünmektedir [70].
Butyrophilin adı verilen bir süt proteini, miyelin oligodendrosit glikoprotein adı verilen bir miyelin proteinine bazı benzerliklere (moleküler taklit) sahiptir [71]. Vücut bu proteine karşı bir antikor geliştirirse, bu MS'e yol açabilir. MS in bir sıçan modelinde (Deneysel Otoimmün Ensefalit), Butyrophilin MS benzeri semptomları tetikleyebildiği görülmüştür [28].
MS’in Toksisiteye Bağlı Risk Faktörleri
Bazı kimyasallar ve toksik maddeler, bağışıklık sisteminin bozulmasına ve bu durum da MS gelişmesine neden olabilir.
6) Sigara İçilmesi
Sigara içmek:
Oksidatif stresi arttırır [72]
Nörotoksik maddeler içerir [73]
Bu nedenle, sigara içmek yalnızca MS oluşması risklerini arttırmakla kalmaz, aynı zamanda relapsing-remitting durumundan sekonder progresif MS'e ilerlemeyi hızlandırır [75, 76].
Ayrıca sigara içmek diğer bağışıklık hastalıkları riskini artırabilir [77].
7) Aşı Adjuvanları
Aşı adjuvanları, aşı içindeki antijene immün tepkisini arttırmak için tipik olarak aşılarda bulunan immün uyarıcı ajanlardır. LPS benzeri maddeler, mineral tuzlar, alüminyum ve thimerosal gibi metaller, emülsiyonlar, mikropartiküller ve lipozomlar gibi mikrobiyal ürünler olabilirler.
Adjuvanların (yardımcı maddelerin) aşıların daha iyi çalışmasını nasıl sağladığı tam olarak anlaşılmamıştır. Genel olarak, adjuvanlar, enflamatuar immün yanıtlar dahil olmak üzere immün sistemi uyarır. Bakterilere ve virüslere karşı bir bağışıklık tepkisi oluşturmak için yapılan aşılar tipik olarak hücresel (Th1) bağışıklığı tetikler [78].
Bazı durumlarda, aşı adjuvanları otoimmün tepkileri tetikleyebilir, ancak bunlar nadirdir ve sadece vaka raporları mevcuttur [78]. Şimdiye kadar vaka kontrolü ve büyük kohort çalışmaları aşıların MS'e neden olduğunu gösterememiştir [57].
MS hastalarında, adjuvan içeren aşılar yerine adjuvan içermeyen aşıların kullanılması önerilmektedir [79].
8) Zehirli Kimyasallara Maruz Kalma ve MS
Mesleki toksin maruziyeti ve MS riskine bakan çoğu çalışma organik çözücülere odaklanmıştır [57].
Bir İtalyan çalışmasında, ayakkabı ve deri endüstrisinde çalışan insanlar diğer insanlara göre MS ~ 4.9 oranında daha yüksek görülmüştür [80].
Diğer birçok çalışma, mesleki kimyasal maruziyetinin MS gelişme riskini bir miktar arttırdığını göstermiştir. Bununla birlikte, bu vakaların tümü mevcut vakalara (zaten hastalığı geliştirenlere) dayandırılmıştır ve doğrudan sebep - sonuç ilişkisini ispatlayamayabilir.
Şekil : Multipl Skleroz Riskleri ve Mesleki Kimyasal Maruziyeti (Kaynak)
🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍🍍
Gün aydınlandı. Kargalar uyandı.Bir sonraki bölümde görüşmek üzere hoşkalın. Zorlukların dalga dalga uzaklaştığı sıcacık bir yaz geçirmeniz dileğimle. Şuraya da bir şarkı bırakayım 🎵🎶 Ha bir de yaz tatilinde keyifli bir şeyler okuyayım hem beni geliştirsin hem de ruhuma iyi gelsin diyenler için bir kitap önerim olacak tıklayın 📖
Diğer bir önerim ise sağlığınıza iyi bakın, koşabiliyorken koşun, yüzebiliyorken yüzün. En büyük servetin ağzınızdaki tat dizinizdeki derman olduğunu hep hatırlayın. Sevgiler
Diğer bir önerim ise sağlığınıza iyi bakın, koşabiliyorken koşun, yüzebiliyorken yüzün. En büyük servetin ağzınızdaki tat dizinizdeki derman olduğunu hep hatırlayın. Sevgiler
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Yorum Kuralları:
-Lütfen reklam ve tanıtım içeren yorumlar yapmayınız.
-Küfür ve hakaret içeren yorumlar yapmayınız.
-Sadece konu ile ilgili yorumlara cevap verilir.