TOKSOPLAZMAZOSİZ

Günlük hayatımızda kedilere bir balıkçı tezgahının etrafında, bir arabanın altında,  bazen bir bahçe duvarının üstünde keyifle derin uykuda, ya da bir kafenin yumuşak minderinde oynaşırken, bazen de kalabalık bir caddede dolaşırken rastlayabiliriz.

Kedi insanın en eski dostlarından birisidir. Apartman yaşamı evcil hayvan beslemek isteyenler için de kedileri cazip hayvanlardan birisi haline getirmiştir. Bugün ülkemizde de pek çok evde artık kedi beslenmektedir. Diğer yandan ülkemizde belki de önemli sorunlardan birisi de sokak hayvanları ve kedilerdir.

İnsanlarla bu derece içli dışlı olan kediler, başta hamile kadınlar ve annelerde olmak üzere kimi zaman kaygı yaratır. Bu korkunun bir tanesinin nedeni de  kedilerden insanlara bulaşan ve düşük, ölü ya da sakat doğumlara neden olan toksoplazma enfeksiyonudur. Bir diğeri zaten malumunuz tüy dökmeleridir.

Bu tür hastalıktan korktuğu için evine kedi almayan ya da sokak kedilerinden uzak duran pek çok insan var. Ayrıca bir bebek sahibi olacağınız zaman aile büyüklerinden gelen en büyük baskı da bu tür konularda olur. “Aman köpeği veya kediyi evden uzaklaştırın! Bebekte veya sizde hastalık oluşabilir.” türünden nasihatlarla gelirler.

İşte bu sebeple bugün kedilerden bulaşabilecek TOKSOPLAZMA ENFEKSİYONU nun sebeplerine ve korunma metotlarına biraz değinmek istedim. Sebep ve sonuçları, korunma önlemleri bilinirse gerilmeden, paniklemeden hayvanlarla bir arada uyum içinde yaşayabiliriz.

Toksoplazma enfeksiyonu nedir?

Toksoplazma gondii  adlı bir parazitin neden olduğu tüm dünyada yaygın olarak rastlanan, paraziter bir enfeksiyon hastalığıdır.

Toksoplazma gondii nin kesin konağı kediler, ara konağı ise insanlar, kuşlar, fareler dahil tüm memeli ve de kanatlı hayvanlardır.

Yani kediler toksoplazma enfeksiyonuna neden olan Toxoplasma gondii adlı parazitin üremek için kullandığı TEK canlıdır. Kedilerin bağırsakları toksoplazma paraziti  için ideal üreme yeridir. Kediler ; parazit ile kontamine gıdalar (kemirgenler, kuşlar veya çiğ etler) yediğinde enfeksiyona yakalanırlar.

Bu enfektif parazitlerin yumurtaları kedinin dışkısı ile dış dünyaya atılır ve buradan diğer canlılara sindirim sistemi yolu ile bulaşır. Bir başka değişle enfeksiyonun insan ya da diğer hayvanlara bulaşabilmesi için ağızlarından girmesi gerekir. Yani hastalığın insanlara bulaşmasındaki tek yol kedi dışkısı ile direkt temas değildir. Yani hiç kedi beslememiş olsanız hatta kedi ile temasınız olmasa dahi bu parazit size bulaşabilir.

Toksoplazma gondii insanlara  nasıl bulaşır?

• Enfekte bir kedinin dışkısı ile ya da dışkının bulaştığı yere temas edip daha sonra bu temasın gerçekleştiği elin yeterince temizlenmemesi, kirli elin ağza yüze sürülmesi Bu illa kedi sahibi olma halinde değil, mesela bahçıvanlıkla uğraşıyorsanız kedi dışkısı bulaşmış otlara dokunma ve bu elinizi ağzınıza, burnunuza, gözlerinize dokundurma yoluyla olabilir. Ayrıca kedi dışkısını temizlemeye çalışırken de bu paraziti kapabilirsiniz.
• Enfekte bir hayvanın etini(tavuk, kuş, dana)  çiğ veya iyice pişirmeden yemek (çiğ köfte, sucuk, sosis vb)
• Paraziti barındıran bir besin maddesini iyice yıkamadan yemek(restorantlarda yenilen salatalar, siparişler yanında gelen yeşillikler, yerlere düşmüş meyveleri yıkamadan yemek riskli)
• Bulaşı olmuş bir suyu dezenfekte etmeden içmek (köylerden vb kaynağı belli olmayan sular)
• Enfekte olmuş hayvanın çiğ sütünü içmek (keçi, inek, koyun vb)
• Kan nakli
• Kalp, karaciğer, böbrek gibi organ nakli
• Gebelik esnasında geçirilen bir toksoplazma enfeksiyonunun  hamilelik sırasında bebeğine bulaşması (yani konjenital bulaşma) .Gebelik öncesi geçirilen enfeksiyonun transplasental bulaşısı (hamilelikten 3 ay öncesine kadarki süre hariç) nadirdir.
• Kedilerin dışkılarını gömme alışkanlıkları parazitlerin direkt güneş ışığına maruz kalmasını, kurumasını önlemekte ve parazitin neslinin doğada devamına katkıda bulunmaktadır.
• Toksoplazmoz hastalığı bireyden bireye bulaşıcı değildir (gebelikte anneden yavruya geçiş hariç); dolayısıyla bir kişiden bu hastalığı kapamazsınız.
• Bir kedi hayatında yalnızca bir kere toxoplasma sahibi olur ve yalnızca bu süreçte bizim için tehlikeli bir hal alır. Yaşça olgun kediler çoğunlukla toxoplasma enfeksiyonlarını geride bırakmış olurlar, bu sayede bize bir şey bulaştırma ihtimalleri olmaz. Yeni kapılmış bir enfeksiyon esnasında toxoplasmalar hayvanların dışkılarından çıkarlar, yaklaşık iki gün sonra kedi kumunda görülür ve bir sonraki kediye bulaşırlar. Ya da yollarına kedi yerine çıkacak herhangi bir memeli canlıya. Ya da bahçedeki çiğ sebzelerin üzerine.

Sağlık Riskleri

• Toksoplazma gondii (T. gondii), insanlarda genellikle asemptomatik enfeksiyona neden olur. Genellikle baş ve boyundaki lenf bezleri şişer, kas ağrısı, baş ağrısı, ateş, sinirsel bulgular ve bulanık görme gibi semptomlar gözlenir. Sıklıkla  gribal enfeksiyonu taklit edebilen belirtiler şeklinde görülür.
• Ancak hamilelik esnasında enfeksiyon kapan anneden enfekte olan bebeklerde ve immün yetmezliği olan hastalarda (bağışıklığı baskılayan ilaç kullanan) önemli hastalıklara neden olabilir.
• Hamileliğin erken döneminde görülen toksoplazma düşük ya da ölü doğumlara neden olabilir. Toksoplazmanın diğer etkileri ise beyin hasarı, beyinde su toplanması (hidrosefali), görme ve işitme bozuklukları, gelişme geriliği, zeka geriliği ve epilepsi gibi sinir sistemi bozukluklarıdır.
• T.gondii, beyin dokusunda ve sinir sisteminde yerleşerek oluşturduğu patolojilerle şizofreni, parkinson, alzheimer gibi hastalıkların etyolojisinde, intihar girişiminde, beyin kanseri gelişiminde ve diyabette muhtemel risk faktörlerinden birisi olması nedeniyle bu gibi hastalıklarda araştırılmaktadır.
• Daha önce enfeksiyonu geçirdiyseniz enfeksiyona bağışıklık gelişir ve bebeğinize bulaşmaz. Bu sebeple hamilelikten önce ya da gebelik öğrenildiğinde T.Gondii IgM ve IgG antikör düzeyi incelenerek daha önceden bu enfeksiyona karşı bir bağışıklık geliştirip geliştirmediğinize bakılmalıdır.

Alınabilecek önlemler

• Hastalığa karşı önlem almak korunmanın en iyi yoludur.
• Kediler toksoplazmayı çiğ etten alırlar. Bu nedenle toksoplazma sadece kemirgenleri/kuşları avlayarak yiyen ya da leşlerini  yiyen kedilere bulaşır. Bu nedenle kedilerinizi çiğ veya az pişmiş et ve süt ile asla beslemeyiniz. Düzenli olarak kuru veya konserve mamalar kullanınız. Ayrıca sokaklara çıkartıyorsanız avlanmasını ve yine buradan da parazit almasını engelleyiniz. Sokakta avlanmayı engelleyen önlemlerden en önemlisi kedinizi sokağa çıkarmadan önce doyurmaktır. Karnı tok olan her avcı hayvan avlanma konusunda daha isteksiz olacaktır.
• Sokak kedilerine de çiğ et ve süt vermeyin.
• Sokak hayvanları ile temas ederken hijyen kurallarına dikkat edin.
• Hastalık etkenleri öncelikli olarak toprakta bulunduğundan toprak ile temas sonrasında gerekli temizliğin yapılması önem taşır. Toprak ile uğraşanların eldiven kullanmaları çok önemlidir.
• Hastalığın insanlara bulaşması yiyecekler ile olabildiğinden az pişmiş veya pişmemiş etlerin, pastörize edilmemiş sütlerin, çiğ yumurtanın tüketilmemesine dikkat edilmelidir. Çiğ  sebze ve meyveler çok iyi yıkanmalıdır.
• Çiğ et ile temas ettikten sonra mutlaka ellerinizi yıkayın.
• Çiğ et kestiğiniz bıçak ile iyice yıkamadan başka bir madde kesmeyin.
• Çiğ et kestiğiniz kesme tahtalarını iyice yıkamadan üzerinde başka bir işlem yapmayın.
• Kedilerin kuş, fare... vb hayvanları avlaması bu hastalık için risk teşkil etmektedir. Ayrıca pişmemiş et ve pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri verilmemelidir.
• Toxoplasma gondii parazitinin kedi dışkısında aktive olabilmesi için en az 24 saate ihtiyacı vardır. Dolayısıyla ilk 24 saat içinde dışkıdaki parazit yavrularının bulaşıcılığı yoktur. İşte tam da bu nedenle kedi kumunuzu en fazla 24 saatte bir değiştirmek, kedi sahiplerinin sağlıklarını korumak yolundaki en büyük adım olacaktır.
• Kedi kum kabı temizliğinde de mutlaka eldiven kullanılmalıdır. Tuvalet kabının temizliği ve kumun sık değiştirilmesi de çok önemlidir. Kumun temizliği yapılırken eldiven kullanılması hastalığın insanlara bulaşmasını önlemek açısından önemlidir.
• Bir kere enfekte olan kedi 14 gün süreyle bulaştırıcı olur ve daha sonra bağışıklık kazanır ve yeniden hastalanmaz ve bulaştırıcı olmaz. Sokak kedileri toksoplazmayı genelde yavruluk döneminde geçirirler.
• Ancak parazit bir defa aktive olduktan sonra ortalama 18 ay boyunca hayatta kalabilir ve bulaşıcılığını korur. Dolayısıyla kedi dışkısını düzenli bir şekilde evinizden atmıyorsanız, parazitin size bulaşma ihtimali çok yüksek olacaktır.
• Hamile veya bir immün yetmezlik hastalık durumunuz varsa her ihtimale karşı kedinizin kumunu kendiniz değiştirmemelisiniz. Eğer bunu yapacak başka kimse yoksa kumunu mutlaka eldiven giyerek değiştirmelisiniz.
• Çocukların oyun oynadıkları kum alanlarını kedilerin erişemeyeceği şekilde kapatın. Kediler, kendi kumları yerine çocukların kum alanlarına dışkı yapabilmektedir. Bu nedenle çocuklarınızın kumlarıyla, kedilerinizinkini ayrı tutun.
• Kedinin etkeni taşıyıp taşımadığının testlerle belirlenmesi ve varlığı halinde gerekli tedavilerin yapılması özellikle bebek sahibi olmayı düşünen kedi sahiplerinin ilk yapması gereken işlem olarak söylenebilir.
• Bu basit ve temel önlemlere uyduğunuzda hamileliğiniz sırasında kedinizin de sizinle birlikte olmasında sakınca yoktur.
• Toksoplazmadan korunmanın en etkili yolu hijyen kurallarına uymaktır. Ev kedisinden toksoplazma bulaşması son derece nadirdir ve hamile kaldığınızda evdeki kedinizi göndermeniz gerekmez.
• Hamileliğiniz sırasında ev kedinize dokunabilir, onu sevebilir ve aynı ortamda bulunabilrisiniz. Yalnız ona dokunduktan sonra mutlaka ellerinizi iyice yıkamalı ve elinizi ağzınıza götürmemelisiniz. Hamile bayanların, sokaktaki kedilere (özellikle yavru kedilere) dokunmaması önerilir.

*Son yıllarda yapılan araştırmalar toxoplasma  denilen bu küçük parazitlerin insan davranışlarını çok etkilediğini ortaya koymuştur. Fare deneyleri göstermiştir ki parazit bulaşmamış bir fare evin içinde kediden mümkün olabilecek en uzak noktada konuşlanırken parazit taşıyıcı fare kedinin en yakınında gezinmektedir. Yani yanlış refleksler, reaksiyonlar ve korkusuzluklar sergilememize toxoplasmalar sebep olabilmektedir.  Mesela bir toxoplasma taşıyıcısı olma durumunda kaza yapma olasılığı yüksektir. Özellikle de enfeksiyonun aktif olup öylece uyuklamadığı zamanlarda. Yine benzer şekilde şizofreni hastalarında toxoplasma taşıma oranı oldukça yüksek bulunmuştur. 

Özellikle kan grubu RH – olanlar toxoplasma enfeksiyonlarından daha fazla etkilenirler.

Gördüğünüz gibi toksoplazma gondii nin yaşaması yani evrimsel olarak türünü devam ettirmesi için kedilere ihtiyacı var. Tıpkı ardıç ağacının türünü devam ettirmesi için ardıç kuşlarına ihtiyacı olduğu gibi.

Sevgiyle kalın, bana tatlı uykular.